W ramach projektu „Biblioteka dla wszystkich. Różni. Równi. Ważni” przeprowadziliśmy badanie potrzeb dzieci i młodzieży z Ukrainy uczących się w polskich szkołach. Przedstawiamy publikację w dwóch częściach z podsumowaniem i wnioskami z badania.
Pierwsza część badania była poświęcona temu, jak dzieci i młodzież z Ukrainy funkcjonują w polskich szkołach. Ankiety zostały skierowane do kadry pedagogicznej w szkołach, a w wywiadach wzięli udział zarówno nauczyciele i nauczycielki, jak i grupa osób prowadzących Cyfrowe Centra Edukacji (CCE) w bibliotekach. Podczas zajęć CCE dzieci/młodzież otrzymują od osoby mówiącej po ukraińsku pomoc w odrabianiu lekcji zadanych w polskiej szkole lub realizacji programu ukraińskich szkół online. Osoby prowadzące zajęcia mają okazję, żeby na co dzień dyskutować z dziećmi o ich wyzwaniach w szkole.
Z pierwszej części dowiesz się między innymi:
- z jakimi problemami borykają się polskie szkoły, do których chodzą dzieci i młodzież z Ukrainy,
- jakie bariery utrudniają dzieciom i młodzieży z Ukrainy naukę w Polskiej szkole?
- jakie są najpilniejsze potrzeby ukraińskich dzieci i młodzieży, jakich doświadczają trudności?
Druga część to badanie jakościowe w postaci 80 wywiadów z osobami reprezentującymi urzędy, 93 wywiadów z pracownikami organizacji pozarządowych oraz 142 wywiadów z osobami z Ukrainy. Zastosowano również metodę gromadzenia anonimowych wypowiedzi w postaci tzw. „gadających ścian”(w 43 miejscowościach w Polsce). Jest to w świetle naszej wiedzy największe jak dotąd badanie jakościowe poświęcone omawianej tematyce.
Najważniejsze wnioski dotyczące dzieci i młodzieży:
- Kluczowe znaczenie dla sytuacji dzieci/młodzieży ma typ szkoły, w której się uczą.
- Osoby realizujące równolegle program polskiej i ukraińskiej szkoły są przemęczone, zarówno fizycznie, jak i emocjonalnie.
- Określenie „nauka w ukraińskiej szkole online” okazało się pojemnym „parasolem”, pod którym mieszczą się bardzo różnorodne formy uczenia się.
- Alarmująca jest sytuacja najmłodszych uczniów – dzieci tracą kontakt z własnym językiem, pierwsze litery pisały już po polsku, a w ojczystym języku nie czytają i nie piszą.
- Dobrą wiadomością jest to, że coraz więcej osób spędza po szkole czas z rówieśnikami i rówieśniczkami w grupach polsko-ukraińskich. Wcześniej dzieciom i młodzieży nawiązanie bliższych relacji rówieśniczych sprawiało dużą trudność.
- Niestety w szkołach zdarza się odtrącanie czy dokuczanie ze strony rówieśników i rówieśniczek. Potrzebne jest wsparcie w edukacji międzykulturowej i budowaniu dobrych relacji w grupach. Problem dotyczy zwłaszcza młodzieży.
- Zarówno dzieci, jak i młodzież, bardzo potrzebują wsparcia psychologicznego. Mają za sobą doświadczenia wojny i emigracji, a ponadto z konieczności przejmują obowiązki osób dorosłych, takie jak opieka nad młodszym rodzeństwem (kosztem np. chodzenia do szkoły), tłumaczenie na język polski dla swoich opiekunów itp.
- Ogromnym problemem jest także brak bezpiecznego miejsca i często trudne warunki mieszkaniowe.
- Najmłodsze dzieci również potrzebują specjalistycznego wsparcia. Część z nich nie mówi w ogóle, choć są w wieku, w którym już od dłuższego czasu powinny.
- Dzieci – niezależnie od wieku, choć najbardziej młodzież – potrzebują bezpiecznej przestrzeni. A ponieważ są przeciążone zadaniami – również więcej możliwości decydowania o tym, co robić w wolnym czasie.
Najważniejsze wnioski dotyczące osób dorosłych:
- Kluczową potrzebą jest intensywna nauka języka polskiego. Znajomość języka jest kluczem do samodzielności, niezależności i poczucia bezpieczeństwa i stabilności w Polsce.
- Potrzebna jest również pomoc w poznaniu zamieszkiwanej miejscowości, tak aby zwiększyć poczucie bezpieczeństwa oraz samodzielność osób (np. topografia urzędów, placówek służby zdrowia itp.).
- Podobnie jak w polskich rodzinach, matkom i opiekunom/opiekunkom najmłodszych dzieci szczególnie trudno jest podjąć pracę ze względu na ograniczony dostęp do żłobków.
- Bardzo istotne jest wsparcie w zrozumieniu zasad polskiego rynku pracy, a także umożliwienie nostryfikacji dyplomów poświadczających zawodowe kwalifikacje.
- Rodzice są gotowi poświęcić swoje potrzeby, by zapewnić dzieciom wszystko, co niezbędne. Jednak w dłuższej perspektywie nie będą w stanie tego zrobić, jeśli nie zajmą się również własnym dobrostanem. Choć wcześniej obserwowaliśmy nieufność wobec wsparcia psychologicznego, obecnie osoby z Ukrainy same deklarują, że bardzo go potrzebują.
- W trudnej sytuacji znajdują się osoby starsze, które wydają się grupą w najmniejszym stopniu objętą wsparciem.
Do pobrania: